Ngọc Trai trong vịnh Cô Tô

Ngọc Trai trong vịnh Cô Tô

Anh tên là ánh trời. Em tên là nước bể

Con ta là con trai. Mang ngọc châu diễm lệ

Nước biển mãi đậm đà. Ánh trời luôn mới mẻ

Khi âu yếm anh cười. Em nghĩ suy lặng lẽ 

Những chiều êm mây quang. Vịnh bắc Cô Tô ấy

Biển xanh đẹp lạ lùng. Trong suốt nhìn tận đáy 

Những con trai đáy nước. Đang hé mở lòng trai

Nước bể em nuôi dưỡng. Ánh trời anh đọng soi 

Năm tháng không kể dài. Hạt châu dần kết hợp

Lớn tròn thành ngọc trai. Nhỏ tinh là ngọc điệp 

Ai có hay châu ngọc. Vốn từ một vết thương

Đau xót hòa vui sướng. Là chất của tình thương 

Khi ngọc trai sáng reo. Trên cổ ngà, tay đẹp

Khi ai mài ngọc điệp. Cứu khỏi bệnh nguy nghèo 

Ấy do duyên trời bể. Anh với em hẹn hò

Kết hoài bao thế kỷ. 

Trong vịnh bắc Cô Tô… 

Xuân Diệu 23/9/1963

Vịnh Cô Tô

Cô Tô là huyện đảo ở phía đông tỉnh Quảng Ninh, cách đất liền khoảng 80 km. Cô Tô có gần 50 đảo nhỏ, trong đó khách du lịch chủ yếu khám phá cụm đảo Cô Tô, Cô Tô Con và Thanh Lân.

Cô Tô có tên cổ là Chàng Sơn (Núi Chàng), từ lâu đời đã là nơi cư trú ngụ của thuyền bè ngư dân vùng Đông Bắc.

"Mấy chục con trai còn non chưa con nào đậu ngọc. Nhưng tôi vẫn vui như chính mình vừa tìm được ngọc bể. Trong mắt tôi vẫn chưa biến hết cái lung linh ban nãy của những người thanh niên lặn tìm trân châu giữa biển (sắp) bão. Con trân châu tươi vừa bổ đôi ra, hai mảnh vỏ óng lên cái hào quang của một thứ pha lê nạm xà cừ. Buổi chiều vàng đùng đục trên hòn đảo, cũng như biển bão đang đục ngầu quanh trụ sở hợp tác xã Tô Bắc. Nhưng vỏ trai ngọc vẫn tươi ánh thanh khiết, kết tinh lại tất cả những buổi tốt trời trên mặt biển vịnh Bắc bộ. Màu sắc mát nhẹ của lòng vỏ trân châu đang từ chối mọi cái mờ ám càng giờ càng tăng của bầu trời bão quanh mình. Vỏ trân châu xanh hồng huyền ảo, càng nhìn càng ưa, và thấy như lộng lên cái thảm kịch của sinh vật nằm dưới rốn bể mà vẫn không chịu nguôi lòng tương tư cái nguồn sáng cội gốc đang bị trần sóng trên đỉnh đầu bẻ gẫy hết tia chói. Màu vẻ lòng trai ngọc thật là kiều diễm như nửa vòng cung cầu vồng bắc lên từ một thế giới đáy biển vẫn hoài bão ánh trời (...)

...

Nước biển Cô Tô sao chiều nay nó xanh quá quắt đến như vậy? (...) Cái màu xanh luôn luôn biến đổi của nước biển chiều nay trên biển Cô Tô như là thử thách cái vốn từ vị của mỗi đứa tôi đang nổi gió trong lòng. Biển xanh như gì nhỉ? Xanh như lá chuối non? Xanh như lá chuối già? Xanh như mùa thu ngả cốm làng Vòng? Nước biển Cô Tô đang đổi từ vẻ xanh này sang vẻ xanh khác. Nó xanh như cái màu áo Kim Trọng trong tiết Thanh Minh? Đúng một phần thôi. Bởi vì con sóng vừa dội lên kia đã gia giảm thêm một chút gì, đã pha biến sang màu khác. Thế thì nước biển xanh như cái vạt áo nước mắt của ông quan Tư mã nghe đàn tỳ bà trên con sóng Giang Châu thì có đúng không? Chưa được ư? Thế thì nó xanh như một màu áo cưới, được không? Hay là nói thế này: nước biển chiều nay xanh như một trang sử của loài người, lúc con người còn phải viết vào thân tre? Nghe hơi trừu tượng phải không? Mà kìa, nhìn cho kỹ mà xem, nước biển đang xanh cái màu xanh dầu xăng của những người thiếu quê hương. Cũng không phải là sợ lai căng, nhưng nghe nó vẫn chưa trúng vẫn chưa được ổn phải không? Sóng cứ kế tiếp cái xanh muôn vẻ mới, và nắng chiều luôn luôn thay màu cho sóng. Mà chữ thì không tài nào tuôn ra kịp được với nhịp sóng. Đua với sóng, thì chỉ có mà thua thôi. Chao ôi, nước biển Cô Tô chiều nay xanh cái màu xanh của ngọc bích. Hoặc là chao ôi, nó xanh như một niềm hy vọng trên cửa biển. Nghe nó lại càng chung chung; chưa sướng gì, nhưng thôi (...)

- trích Bão biển và lòng trai - Nguyễn Tuân